Προπτυχιακά μαθήματα


  •   0912Υ Κκοινωνιογλωσσολογία (Γ΄ εξάμηνο)


Το μάθημα εισάγει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές σε βασικές έννοιες και ζητήματα που αφορούν τη μελέτη της γλώσσας ως κοινωνικού φαινομένου. Γίνεται μια συνοπτική ιστορική αναδρομή στη γένεση της κοινωνιογλωσσολογίας και αναλύεται η ανταγωνιστική της σχέση με το κυρίαρχο γλωσσολογικό παράδειγμα, θέτοντας σε αμφισβήτηση τις αρχές της γλωσσικής αυτονομίας και ομοιογένειας. Παρουσιάζεται η έννοια και οι διαστάσεις της γλωσσικής ποικιλότητας (χώρος ως οριζόντια και κάθετη διαφοροποίηση, περίσταση επικοινωνίας, γλωσσική επαφή, κοσμοαντίληψη). Εξετάζεται ο ρόλος της γλώσσας ως συμβόλου κοινωνικής ταυτότητας με αναφορά σε γνωστές κοινωνιολέκτους όπως η «γυναικεία γλώσσα» και η «γλώσσα των νέων». Γίνεται αναφορά στις στάσεις, τις προκαταλήψεις και τις ιδεολογίες με τις οποίες είναι συνδεδεμένοι οι ποικίλοι γλωσσικοί κώδικες που χρησιμοποιούνται σε μια γλωσσική κοινότητα. Τέλος, παρουσιάζονται οι εξελίξεις που έχουν συμβεί στο πεδίο της κοινωνιογλωσσολογίας, δηλαδή η μετάβαση από το λαμποβιανό συσχετιστικό παράδειγμα στην κονστρουξιονιστική κοινωνιογλωσσολογία, η οποία σηματοδοτεί την εννοιολογική μετατόπιση από τη θεώρηση της γλώσσας ως αντικατοπτρισμού της κοινωνίας σε μια διαλεκτική σχέση γλώσσας-κοινωνίας.


  • 0906Ε Γλώσσα, Κοινωνία και εκπαίδευση (Δ΄ εξάμηνο)


Στόχος του μαθήματος είναι να παρουσιάσει κοινωνιογλωσσολογικές πτυχές της εκπαίδευσης. Συζητείται ο κεντρομόλος ρόλος της εκπαίδευσης να προωθεί έναν συγκεκριμένο γλωσσικό κώδικα, την «πρότυπη ποικιλία», που βρίσκεται σε ανταγωνισμό με τους γλωσσικούς κώδικες που φέρνουν πολλοί μαθητές και πολλές μαθήτριες από το σπίτι. Εξετάζονται οι γλωσσικές προκαταλήψεις στο σχολείο. Παρουσιάζεται η έννοια της πρότυπης ποικιλίας από τη θεωρία κωδίκων του Bernstein (περιορισμένος και επεξεργασμένος κώδικας), καθώς και από τη συστημική λειτουργική γλωσσολογία του Halliday (προφορικότητα και γραπτότητα). Αναλύεται η έννοια της διγλωσσίας ως ενός σημαντικού παράγοντα γλωσσικής ετερογένειας στο σύγχρονο (ελληνικό) σχολείο, η οποία προσεγγίζεται ως μια περίπτωση αντιπαράθεσης μεταξύ περιορισμένου κώδικα ή προφορικότητας (μητρική γλώσσα μαθητών/τριών/ Γ1) και επεξεργασμένου κώδικα ή γραπτότητας (πρότυπη ποικιλία της ελληνικής ως σχολική γλωσσική νόρμα/ Γ2). Τέλος, παρουσιάζονται οι κυριότεροι τύποι διγλωσσίας και δίγλωσσης εκπαίδευσης.


  • 0907Ε Γλώσσα, Κείμενα και Επικοινωνία (Ε΄ εξάμηνο)


Το μάθημα εισάγει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές σε ρεύματα της ανάλυσης λόγου που έχουν αναπτυχθεί στο πλαίσιο της  γλωσσολογίας (κειμενογλωσσολογία), καθώς και σε προσεγγίσεις που έχουν αναδυθεί μέσα από τον διάλογο της γλωσσολογίας με τις κοινωνικές επιστήμες (ανάλυση συνομιλίας, κριτική ανάλυση λόγου). Οριοθετούνται οι διαφορετικές προσεγγίσεις ανάλυσης λόγου (κριτικές και μη κριτικές). Συζητείται η σχέση της γλωσσολογικής προσέγγισης ανάλυσης λόγου με τη θεώρηση της γλώσσας ως επικοινωνιακής ικανότητας, καθώς και η σύνδεση των κοινωνιογλωσσολογικών προσεγγίσεων ανάλυσης λόγου με τη θεωρία της κοινωνικής κατασκευής (κοινωνικός κονστρουξιονισμός). Αναλύονται κεντρικές έννοιες των προσεγγίσεων ανάλυσης λόγου, όπως το «κείμενο», ο «λόγος» και το «συμφραστικό πλαίσιο». Εξετάζονται οι βασικές θεωρητικές παραδοχές και τα αναλυτικά εργαλεία καθεμιάς προσέγγισης (π.χ. κριτήρια κειμενικότητας στην κειμενογλωσσολογία, διαδοχική οργάνωση της ομιλίας στην ανάλυση συνομιλίας, ιδεολογική χρήση των λέξεων και του συντακτικού στην κριτική ανάλυση λόγου). Η παρουσίαση των προσεγγίσεων ανάλυσης λόγου γίνεται αντιπαραθετικά και μέσα από την εφαρμογή τους σε μια ευρεία γκάμα αυθεντικού γλωσσικού υλικού, όπως είναι οι διαφημίσεις, τα δημοσιογραφικά άρθρα, τα γραπτά μηνύματα που ανταλλάσσονται μέσω κινητού τηλεφώνου και οι ειδησεογραφικές συνεντεύξεις στην τηλεόραση.


  • 0908Ε Κριτικός γραμματισμός (Στ΄ εξάμηνο)


Το μάθημα εισάγει τις φοιτήτριες και τους φοιτητές σε θέματα κριτικού γραμματισμού. Η έννοια του κριτικού γραμματισμού διακρίνεται από τον λειτουργικό γραμματισμό. Ακόμη, συνδέεται με την ανάπτυξη εκείνων των δεξιοτήτων που θα καταστήσουν τους/τις μαθητές/τριες και μελλοντικούς/ές πολίτες ικανούς/ές να λειτουργούν αποτελεσματικά σε διαφορετικές περιστάσεις επικοινωνίας αλλά και να παράγουν και να προσλαμβάνουν με κριτικό τρόπο μια ευρεία γκάμα κειμενικών ειδών. Ο κριτικός γραμματισμός εξετάζεται τόσο σε μακρο- όσο και σε μικρο-επίπεδο. Το μακρο-επίπεδο αφορά τις κυρίαρχες πρακτικές γραμματισμού μιας γλωσσικής κοινότητας: π.χ. ποιες πρακτικές ανάγνωσης και γραφής συμβαίνουν σε διαφορετικά περιβάλλοντα, σε ποια κειμενικά είδη διακρίνει μια γλωσσική κοινότητα, ποια είναι η πολιτισμική σημασία κάθε κειμενικού είδους κ.λπ. Το μικρο-επίπεδο αφορά την «κριτική γλωσσική επίγνωση», δηλαδή την ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών στα άρρητα ιδεολογικά νοήματα που κατασκευάζονται σε συγκεκριμένα κείμενα (π.χ. τη ρατσιστική χρήση της γλώσσας στα ΜΜΕ).


Μεταπτυχιακά μαθήματα

Διδασκαλία στο Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών ως μέλος ΔΕΠ (2009-)

  • Κοινωνιογλωσσολογία (Κατεύθυνση: Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση) (2009-2014)
  • Η γλώσσα στα κείμενα (Κατεύθυνση: Γλώσσα και Λογοτεχνία στην Εκπαίδευση, συνδιδασκαλία με τον Κώστα Ντίνα) (2011-2014)
  • Κριτική ανάλυση λόγου: Εφαρμογές στις πολιτισμικές σπουδές (Κατεύθυνση: Πολιτισμικές σπουδές: Σημειωτικές δομές και πρακτικές, συνδιδασκαλία με την Ελένη Γρίβα) (2009-2010, 2013-2014)
  • Γλωσσολογία (Τμήμα Βαλκανικών Σπουδών, Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας, συνδιδασκαλία με τους Σταύρο Καμαρούδη και Ελένη Γρίβα) (2011-2013)


Νέα μεταπτυχιακά προγράμματα (2014-)

Διά βίου μάθηση
  • Διαλέξεις για την κριτική ανάλυση λόγου στο διαδικτυακό πρόγραμμα διά βίου μάθησης Κριτικός Γραμματισμός, που οργάνωσε το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας (2012-2014) (συντονιστής: Κώστας Ντίνας)


Διδασκαλία σε άλλα ΑΕΙ
  • Θέματα Κριτικού Γραμματισμού (Προπτυχιακό μάθημα Κατεύθυνσης Γλωσσολογίας και Διδακτικής, Τμήμα Γερμανικής Γλώσσας και Φιλολογίας, ΑΠΘ) (2014-2015)